Op 1 november 2010, kon ik als schepen van begraafplaatsen, in samenwerking met de cultuurdienst, de toenmalige erfgoedcel en Leader, een nieuw erfgoedproject lanceren: nl. het project funerair erfgoed begraafplaats St-Amandus, waarbij verhalen over de begravenen van 73 graven (die ook met een bordje worden aangeduid), worden beschreven in brochure.
Op 1 november 2019, dus 9 jaar na de realisatie van het succesvolle project, was er hiervoor plots Vlaamse mediabelangstelling!
Ook CD&V-gemeenteraadslid Marjan Lootens was in de reportage betrokken, aangezien zij kon getuigen als nabestaande van een overledene bij wiens graf een bordje werd geplaatst (zie verder).
Hieronder leest u de beschrijving van dat project aan de hand van de toespraak die ik op 1 november 2010 gaf.
“U merkte ongetwijfeld de laatste maanden een vergrote bedrijvigheid op de begraafplaats St-Amandus. Welnu, het Gemeentebestuur van Beernem, doet zeer veel inspanningen voor de 7 begraafplaatsen van onze gemeente.
Voor de begraafplaats St-Amandus heeft het Gemeentebestuur in het voorjaar 2010 een opwaarderingsplan voor het kerkhof St-Amandus goedgekeurd. Dit was één van de vele stappen om deze begraafplaats verder te laten uitgroeien tot een plek waar de nabestaanden in rust en sereniteit in de nabijheid van hun dierbare overledenen kunnen vertoeven.
Bovendien werd er zonet ook een erfgoedproject afgewerkt dat we tevens als hefboom willen gebruiken voor de opwaardering van deze begraafplaats.
Waarom vonden we deze realisatie belangrijk?
Welnu, op het kerkhof St-Amandus rust als het ware ‘een hele bevolking met zijn geschiedenis’ . Op dit kerkhof werden onze voorouders, onze ouders, familieleden, vrienden… onze dierbaren (geboren en getogen op deze parochie) begraven. Op dit kerkhof vinden we onze eigen lokale identiteit, onze roots terug. Het is dan ook belangrijk om hier zeer zorgvuldig mee om te gaan en een kerkhof te beschouwen als een stukje ‘lokaal erfgoed’.
Het Sint-Amanduskerkhof is in de letterlijke betekenis van het woord nog een kerkhof, gelegen aan de voet van de kerk. Zelfs daar waar een dorpskerkhof op een plattelandsgemeente zoals Beernem, misschien minder culturele of artistieke waarde heeft, des te meer weerspiegelt het het volk dat in die gemeenschap vaak eeuwen heeft geleefd en er werd begraven. Een dorpskerkhof zoals St-Amandus weerspiegelt de mensen, generaties van families, die er hebben gewoond en er begraven liggen, mensen vergroeid met hun dorp, hun kleine gemeenschap.
Waaruit bestond dit erfgoedproject?
Enerzijds gebeurde een studie van ‘bouwkundig interessante’ graven. Elke grafzerk werd voor iemand gebouwd op een bepaald tijdstip in de geschiedenis. Elk funerair monument weerspiegelt dus op de een of andere manier de tijdsgeest waarin het ontstaan is. Zo is het meestal niet moeilijk om de vooraanstaanden en de rijken van het dorp te achterhalen. De plaatsbepaling of de grootte van het graf zeggen meer dan genoeg. Bovendien kunnen we via de grafkunst (dus het uitzicht van het grafmonument) waarnemen hoe de mens zijn verdriet, zijn diepste gedachten over de dood en het hiernamaals, heeft proberen gestalte te geven…net zoals een mens in een andere kunstvorm ook zijn gevoelens probeert te uiten.
Anderzijds werd ook het cultuurhistorische aspect van dit kerkhof bestudeerd: wie ligt er begraven? Wat betekende die persoon op sociaal, maatschappelijk, cultureel, politiek vlak in deze lokale gemeenschap? Niet van alle begravenen werd een beschrijving gemaakt; dit was immers onmogelijk, gezien dit kerkhof meer dan 1000 begravenen telt. Er werden een 70-tal begravenen beschreven (zie de brochure), vanuit het oogpunt (met als doel) om de geschiedenis van ons dorp op die manier voor het nageslacht een stuk in kaart te brengen. Het konden dus evengoed 70 andere graven zijn die werden beschreven. Want we beseffen maar al te goed, en we vragen dan ook uw begrip hiervoor, dat ‘elke’ begravene zijn/haar steentje heeft bijgedragen om ons dorp te brengen tot wat het nu is; ‘elke’ begravene heeft op zijn/haar manier de geschiedenis van dit dorp gemaakt tot wat het nu is.
We hopen dus, dat voor een bezoeker van het kerkhof St-Amandus, door middel van een wandeling langs de graven, de geschiedenis van het dorp (of de parochie St-Amandus) wordt verduidelijkt en tastbaar wordt gemaakt. Kortom, we hopen om via dit project een stukje Beernemse geschiedenis vanuit een héél bijzonder oogpunt te bewaren voor het nageslacht. En we hopen tevens dat we, naast het nodige respect, ook de nodige aandacht geven aan onze voorouders. We willen dus ook ons respect en onze dankbaarheid tonen voor hen, die onze leefgemeenschap, onze parochie , hebben gemaakt tot wat het nu is.”
(toespraak 1/11/2010)
De brochure funerair erfgoed St-Amandus vindt u hier: https://issuu.com/patricia.waerniers/docs/brochure_funerair_erfgoed-kerkhof_s