Sinds het najaar 2019 is de beeldengroep van op de Oedelemse calvarieberg op de begraafplaats St-Lambertus verdwenen. Nee, niet gestolen...maar in veiligheid gebracht om de in slechte staat verkerende beelden te beschermen tegen verdere aftakeling door weer en wind. De unieke beeldengroep is nu al enkele weken bij een restaurateur, waar het kunstwerk vakkundig wordt hersteld, zodat het binnenkort opnieuw in volle glorie op de calvarieberg kan prijken.
Begraafplaats St-Lambertus
In 2016 werd het stenen kerkhof van Sint-Lambertus omgevormd tot een groen begraafpark en is daarmee ook pesticidenvrij, onderhoudsvriendelijk en bijenvriendelijk geworden. Het stenen kerkhof Sint-Lambertus is veranderd tot een mooi groen begraafpark naar een ontwerp van landschapsarchitect Andy Malengier. De waterproblemen werden aangepakt, gras vervangt het rode grind en een nieuw kasseipad zorgt voor een veilige wandel- en fietsverbinding. Het funerair erfgoed is in kaart gebracht en wordt opengesteld voor hergebruik of peterschap. Aan de ingang werden oude smeedijzeren kruisen, die daar vroeger stonden, teruggeplaatst. Op de begraafplaats staat ook een unieke calvarie.
Wat is een calvarie?
Het woord 'calvarie' komt uit het Latijnse calvaria, wat een vertaling is voor het Hebreeuwse Golgotha, wat 'schedelplaats' wil zeggen. De calvarie is een opstelling van beelden die de kruisiging van Christus op de Golgotha berg voorstellen. Vaak worden aan het tafereel de verschillende episoden van de Lijdensweg toegevoegd, verenigd rond de drie kruisen (dat van Jesus Christus en de 2 van de moordenaars die naast hem werden gekruisigd).
Een Calvarieberg bestaat dus uit een kunstmatig heuveltje waarop een beeldengroep staat die de kruisiging van Christus voorstelt. Een calvarieberg komt vaak voor op een katholieke begraafplaats, maar ook in kloosterlandgoederen en pastorietuinen. Soms is de berg tevens grafkelder.
De calvarie op de Oedelemse begraafplaats
De calvarie van Oedelem werd opgericht begin jaren 1950. Het kunstwerk is van de hand van Bruggeling Karel Dupon jr. (° 15/07/1926). De compositie van de calvarie is uniek en de uitvoering is sereen en zeer doordacht. Het gebruik van beton als bouwmateriaal is volgens het Agentschap Onroerend Erfgoed uitzonderlijk. In de basis van het beeldhouwwerk ligt een grafkelder van pastoors
De beeldengroep bevindt zich echter al jaren in een zeer slechte staat. Aangezien de wapening van het beton binnenin aan het roesten is, komen er basten in het beton. Delen van het beton (o.a. een deel van de arm van het Christusbeeld) zijn kapot gegaan. De beeldengroep werd daarom net voor de winter 2019-2020 op voorstel van de Beernemse erfgoedraad gedemonteerd, weggenomen en in veiligheid gebracht, zodat het niet verder meer kan achteruitgaan onder invloed van de weersomstandigheden. Enkel de ‘berg’ is nu nog aanwezig (direct achter de kerk, kant parking).
Ondertussen zocht de dienst erfgoed in samenwerking met de kernraad cultuur & erfgoed naar een haalbare manier om deze beeldengroep te restaureren, of te consolideren of te vervangen door een kopie.
Restauratie van de calvarie
Uiteindelijk, na een grondige analyse van de mogelijkheden, werd op 12 maart 2021 beslist door het schepencollege om de restauratieopdracht toe te wijzen aan de firma Lapis Arte. De calvarieberg zelf werd in het voorjaar van 2021 door de eigen technische dienst hersteld.
Ik ging in juni 2021 een bezoekje brengen aan onze beeldengroep in restauratie bij de firma Lapis Arte (in Balegem). Hieronder de verschillende stappen die er worden doorlopen tijdens dat restauratieproces:
Algemene reiniging
• De reiniging van de gehele beeldengroep met stoom bij lage druk
• Lokaal stralen met zacht granulaat op basis van notenschalen ter verwijdering van de korstmossen
Bij de algemene reiniging kwamen onderstaande inscripties tevoorschijn: de naam (Karel Dupon) en de datum van de realisatie van het werk (19-11-1953) !
Behandeling armatuur
• Demontage: Het Christusbeeld wordt van het kruis gedemonteerd.
• De verankering aan de achterzijde wordt indien mogelijk vervangen door een exemplaar in een roestvrij materiaal.
• Roestwerende behandeling verankering: Op plaatsen waar de armatuur zichtbaar is, wordt de corrosie verwijderd door middel van zandstralen. Vervolgens wordt deze armatuur behandeld met een roestomvormer en afgewerkt met een afsluitende coating.
Plastisch herstel
• Betonherstel: De ontbrekende delen van de betonnen sculpturen worden aangevuld met een mortel die afgestemd is op de originele mortel van de beeldengroep.
• Injectie: Barsten worden geïnjecteerd met een kalkinjectiemortel en afgebroken fragmenten worden verlijmd met epoxylijm
Demontage van het kruis
• Demontage: ontmantelen van het houten kruis
• Vervangen verankering: De verankering van Christus aan het kruis wordt indien mogelijk vervangen door een exemplaar in roestvrij staal.
Nieuw kruis in eikenhout
• Vervaardiging van een nieuw kruis in eikenhout
• Schilderen ter behandeling van het hout
Plaatsing kruis en beelden
• Montage: bevestiging van het christusbeeld op het nieuwe kruis
• Plaatsing: De beeldengroep wordt op het oorspronkelijke locatie op de begraafplaats gemonteerd en bevestigd.
Wanneer wordt de beeldengroep teruggeplaatst?
Afhankelijk van het vlotte verloop van de restauratie wordt het terugplaatsen van de calvarie voorzien tijdens het najaar 2021.