Aftrap van optimalisatieplan voetbalvelden

"De aftrap van het optimalisatieplan werd in maart gegeven.", aldus schepen van sport Patricia Waerniers en gemeenteraadslid Anja Coens, die dit dossier nauw opvolgt.

De voorbije maanden werkte ik, samen met het schepencollege, aan een optimalisatieplan voor onze natuurgras-voetbal-velden. Dit plan kwam tot stand in overleg met de Beernemse voetbalclubs, de gemeentelijke groendienst en sportdienst, Eind maart begon de uitvoering van de eerste stap van dit optimalisatieplan: de aftrap is gegeven!

Het voorbije voetbalseizoen 2019-2020 moesten we jammer genoeg vaststellen dat de toestand van sommige voetbalvelden zeer slecht was.

Als schepen van sport heb ik dat probleem nooit ontkend:

“Sommige voetbalvelden in onze gemeente liggen er niet goed bij. Ik erken dat probleem. Maar ik ga wel niet akkoord met uitspraken zoals ‘de gemeente heeft de afgelopen maanden te weinig inspanningen geleverd om de velden bespeelbaar te maken’. Er is m.i. wel een her-oriëntatie van onze financiële en personeelsmatige inspanningen aan de orde. Ik wil dit de komende maanden diepgaander onderzoeken, en een optimalisatie-plan opmaken in overleg met de voetbalclubs en met onze eigen gemeentelijke diensten.” (Gemeenteraad, 19 september 2019)

Context

Beernem telt 9 voetbalvelden, en dit voor 3 voetbalclubs en 5 amateurploegen. Dat alles zorgt in totaal voor niet minder dan 949 (cijfer voor 2018) leden.

In Beernem wordt het onderhoud (bv. inzaaien, maaien, beregening…) van de voetbalvelden door de gemeente opgenomen. We zien in andere gemeenten ook andere constructies: bv. dat de voetbalvelden in erfpacht gegeven zijn aan de voetbalclubs zelf.

In Beernem investeert de gemeente veel geld en personeel in de voetbalterreinen (bv. voor seizoen 2019-2020 ging naast de personeelsinzet meer dan € 40.000 naar o.a. inzaaien, beregening, edm.). Het is dan zeker niet aangenaam, noch voor de voetbalclubs en spelers als voor de gemeente zelf, als het resultaat van deze inspanningen niet deugdelijk is.

Een her-oriëntatie van onze financiële en personeelsmatige inspanningen is mijn inziens aan de orde.

Optimalisatieplan met de focus op 7 elementen

Een oplossing voor deze problematiek dringt zich op. Daarom wil ik als schepen van sport:

• in een samenwerking tussen gemeente & voetbalclubs

• onze natuurgrasvelden in een goede conditie brengen & houden

• zodat de voetbalsport in optimale omstandigheden kan plaatsvinden.

Dit vraagt een duidelijk optimalisatie-(meerjaren-)plan, duidelijke afspraken en controle op de uitbestede werken.

Om de conditie van onze grasvelden te verbeteren zijn er meerdere elementen waaraan (los van de andere elementen) kan gewerkt worden.

Heel concreet willen we de komende jaren focussen op 7 elementen.

Afhankelijk van de staat van de velden moet soms aan bepaalde elementen extra aandacht worden besteed. Uiteraard zijn er ook elementen die we niet onder controle hebben: nl. de weersomstandigheden: regen en zon.

1. bodem

De structuur en de samenstelling van de bodem spelen een belangrijke rol bij het opvoeren van de bespeelbaarheid van natuurgrasvelden.

Het is belangrijk, waar nodig, diverse bodemwerkzaamheden te doen vooraleer in (of door) te zaaien.

Concreet gaat het voor de Beernemse grasvelden over:

• Maaifrezen = maaifrezen van de toplaag ter verwijdering van straatgras, viltlagen, onkruiden, met zand en grond gevulde graspollen of graspoleilanden zodat hergroei van het cultuurgras mogelijk wordt (bewerking met Topfieldmaker). Ook overhoogten in de doelgebieden worden met deze bewerking weggenomen. De bewerking gebeurt door middel van een messenfrees.

• Recyclingdressen = De machine freest smalle sleuven grond uit de toplaag. Deze worden vervolgens gebruikt als dressgrond voor de grasmat. Door het gebruik van meskouters die tussen de getrokken sleuven gleuven trekken en daarmee de grondbalken breken, wordt bovendien de toplaag intensief belucht en de waterdoorlatendheid (top-drainage) sterk verbeterd. De uitgefreesde grond wordt in de dressbak ‘opgespaard’ om plaatselijk waar nodig terug uit te werpen om de grasmat plaatselijk te egaliseren.

• Teelaarde opvoeren en nivelleren zodoende oneffenheden te herstellen.

• Prikken en bezanden = verspreiden van zan over het terrein. Vervolgens wordt met een vertidrain de grond tot op een diepte van 40cm geprikt. Het opengespreide zand wordt vervolgens in de geprikte gaten geborsteld.

Op 7 februari 2020 keurde het schepencollege het bestek goed om (naast het inzaaien) de nodige bodemwerkzaamheden te kunnen realiseren. In het bestek worden alle nodige werkzaamheden beschreven. Maar pas kort voor de effectieve uitvoering werd door de technische dienst (na plaatsbezoek in februari en vervolgens begin april) beslist welke werkzaamheden op welke terreinen door de aannemer moesten gerealiseerd worden. Op die manier zetten we heel doelgericht onze financiële middelen in. Deze werken werden uitgevoerd op 9 en 10 april 2020.

2. bemesten

Voor een goede groei van het gras zijn voedingsstoffen essentieel.

Het bemesten van de grasmat heeft als doel:

• het bevorderen van de dichtheid van de grasmat;

• het bevorderen van het herstelvermogen;

• het aanvullen en het op peil houden van de voorraad voedingsstoffen in de bodem tijdens het groeiseizoen;

• het handhaven van een grasbestand met goede sportveldgrassen.

Concreet voor de gemeentelijke voetbalgrasvelden werd beslist (in het college van 7 februari 2020) om:

• 3 keer te bemesten in plaats van 2 keer; de extra bemestingsbeurt van alle grasvelden gebeurde eind maart

• gebruik te maken van een kwalitatief betere meststof: nl. een betere, traagwerkende meststof (in plaats van tot nu toe een basis landbouwmeststof, die heel sterk is waardoor groeipieken voorkomen en de werkzaamheid zich beperkt tot enkele weken in plaats van enkele maanden)

Deze 2 maatregelen brengen een extra kost met zich mee en doen de prijs van het bemesten meer dan verdubbelen.

3. zaaien

In het bestek voor de zaaiwerken werden voor het eerst 2 opties opgenomen: nl.

• het doorzaaien van het veld in 2 richtingen (afstand tussen de rijen 3 à 5 cm; hoeveelheid graszaad : 200 kg/veld)

• en nu ook het doorzaaien van het veld in 3 richtingen (afstand tussen de rijen 3 à 5 cm; hoeveelheid graszaad : 300 kg/veld)

De gebruikte samenstelling van het graszaad is 75% Lolium perenne (minstens 2 verschillende variëteiten) 25% Poa pratensis (minstens 2 verschillende variëteiten).

Gekoppeld aan de toestand van elk grasveld werd begin april beslist op welke manier welk veld zou ingezaaid worden. Concreet werden voor volgende grasvelden de optie van de 3 richtingen toegepast: Drogenbrood (veld 1, 2 en 3), Den Akker (veld 2) en St-Joris (veld 2).

4. beregenen

Na de bodemwerkzaamheden en het inzaaien is het beregenen van de grasvelden (zeker op de droogste locaties: nl. Drogenbrood en Den Akker) absoluut noodzakelijk. De voorbije jaren zagen we dat dit element zeer cruciaal is en dat het niet of onvoldoende kunnen beregenen er vaak toe leidde dat de grasmat bij aanvang van het seizoen verre van speelklaar was. En helaas kan die achterstand dan niet meer ingehaald worden.

Het is dus wenselijk dat (zeker de droogste) grasvelden beschikken over beregeningsvoorzieningen. Aangezien de terreinen in Den Akker watervoorzieningen hebben en de terreinen in Oostveld, gezien de minder droge grond, minder te lijden hebben van droogte, lijkt het aangewezen om in eerste instantie de voorziene financiële middelen in de meerjarenbegroting in te zetten op het installeren van beregeningsvoorzieningen voor de grasvelden in Drogenbrood en voor deze in Sint-Joris, aangezien daar geen enkele watervoorziening aanwezig is.

In de gemeenteraad van 23 april 2020 komen hiertoe 2 agendapunten aan bod: nl.

• een investeringstoelage van € 50.000 voor VVC Beernem: voor werken die betrekking hebben op de installatie van beregeningsvoorzieningen van de voetbalvelden in Drogenbrood: voorzien van waterreservoirs voor een volume van min. 100.000 liter, nodige pomp(en), beregeningskarretjes en bijhorende beregeningsbuizen.

• een investeringstoelage van € 20.000 voor KFC Sint-Joris Sportief: voor werken die betrekking hebben op de installatie van beregeningsvoorzieningen van de voetbalvelden in Overleie (nl. onderboring van kanaal naar voetbalaccommodatie, nodige pomp(en), beregeningskarretjes en bijhorende beregeningsbuizen)

Bij droog weer zijn ca 3-4 beregeningsbeurten (vrij snel na het inzaaien) nodig om de renovatie te doen slagen. Indien er opnieuw een zeer droge zomer aankomt kunnen extra beregeningsbeurten wenselijk zijn.

Aangezien de investeringen voor beregeningsinfrastructuur nog niet meteen zullen gerealiseerd zijn in Drogenbrood en Overleie, worden dit jaar ook nog beregeningsbeurten (door een externe firma) voorzien, en dit zowel in Drogenbrood, Overleie en Oostveld. De eerste beregeningsbeurt was er op 23 april 2020.

In Den Akker neemt VVC Beernem het werk voor de beregening op zich (gebruik makende van de aanwezige watervoorziening). Met dank aan de vrijwilligers die hier veel tijd in investeren. Er werden voor deze beregening van Den Akker (technische) afspraken gemaakt tussen de groendienst en de vrijwilligers van VVC Beernem.

5. maaien

Het maaien van het gras heeft als doel:

• de geschiktheid voor bespeling bevorderen;

• de dichtheid van de grasmat bevorderen.

Het maaien moet met de nodige zorg en expertise gebeuren:

• gebruik maken van het juiste, goed onderhouden en juist afgestelde materiaal

• niet te snel en met rustige wendingen

• er mogen geen plukken blijven staan en geen banen ontstaan waarbij de ene kant te kort en de andere kant te hoog is (foutief afgestelde machine).

• snelheid van het maaien afstemmen op verschillende weers- en veldomstandigheden.

• bepalen van de start van het maaien

• bepalen van het einde van het maaiseizoen (onder meer i.v.m. het regeneratievermogen van de grasmat)

• …

Binnen de groendienst zullen hiertoe duidelijke afspraken gemaakt worden. Tevens zullen ook duidelijke instructies gegeven worden aan KFC Sint-Joris, die zelf instaat voor het maaien van de grasvelden.

6. gebruiksfrequentie

Het opvoeren van de gebruiksfrequentie van de voetbalvelden is het laatste decennium in gans Vlaanderen zeer actueel: nl. meer (jeugd-)ploegen, meer trainingen...

Enerzijds stellen we vast dat de gebruiksintensiteit steeds verhoogt, anderzijds wordt ook de seizoensduur steeds langer (nl. eerder beginnen, later stoppen).

Aangezien de velden steeds intensiever worden gebruikt, liggen de eisen die we aan velden stellen, ook steeds hoger. Sinds het begin van het nieuwe millennium is spelen en trainen op kunstgras een alternatief voor zeer intensief bespeeld natuurgras. De gemeente Beernem beschikt niet over kunstgrasvelden. Bovendien maakte het huidige bestuur om diverse redenen de keuze om geen kunstgrasveld(en) aan te leggen.

M.b.t. de speelintensiteit analyseerde ik de voorbije maanden cijfermateriaal (zie infra) en voerde ik vele gesprekken over mogelijke (toekomstige) samenwerkingen tussen de 3 voetbalclubs.

Hieruit kan ik voor het afgelopen seizoen m.b.t. de 9 gemeentelijke voetbalvelden het volgende concluderen:

• de terreinen in Drogenbrood en Den Akker hebben een zeer hoge bezetting (zeker aangezien terrein 1 Drogenbrood niet wedstrijdklaar was, en terrein 2 na verloop van tijd ook niet meer)

• de terreinen in KFC Sint-Joris hebben een hoge bezetting

• de terreinen in Oostveld hebben een lage bezetting

Het is dus duidelijk dat er geen evenwichtige verdeling is van het aantal terreinen tegenover het ledenaantal. Meer samenwerking over de 3 sportclubs heen zal in de toekomst dus een must zijn, opdat alle grasvelden in grote lijnen min of meer eenzelfde bezetting zouden hebben (en dus allen wat recuperatie-tijd krijgen). Concreet voor komend seizoen zullen de terreinen in Oostveld (wellicht) 2 avonden per week ter beschikking gesteld worden van KFC Sint-Joris.

Om de zeer hoge bezetting van Drogenbrood & Den Akker wat te milderen, overweeg ik tevens het opstarten van een pilootproject in seizoen 2020-2021: nl. het indoor trainen voor de jeugd (bv. tot 12 jaar) in een frequentie van bijvoorbeeld 1 keer op (2, 3 of) 4. Er was hierover al een gesprek met de jeugdvoorzitter van VVC Beernem.

M.b.t. de seizoensduur zijn duidelijke afspraken met de 3 voetbalclubs zeer belangrijk.

Enerzijds dringen we er op aan om (een aantal) grasvelden zo vroeg mogelijk vrij te houden voor ‘renovatie’. Midden april is een ideaal moment om in te zaaien, omdat er dan ook meer kans is op natuurlijke beregening. Dit jaar konden we omwille van de corona-crisis vroeger dan gewoonlijk aan de slag: op 10 april 2020 werden alle grasvelden ingezaaid.

Anderzijds vragen we de voetbalclubs om zo laat mogelijk de trainingen op de grasvelden zelf aan te vatten. Indien men toch al vroeg wil starten met trainen, suggereren we andere trainingsvormen-en locaties. Hierbij denken we aan: B-loop, atletiekpiste, (speel-)grasvelden in wijken zoals Beukendreef, Meiboom-Kasteeldreef, Lindemeersen, Kleuterweelde…

Hiertoe moeten ook duidelijke afspraken gemaakt worden tussen de gemeente en de voetbalclubs.

7. herstel speelschade

Om het speeloppervlak in goede conditie en voldoende vlak te houden, is het belangrijk om tijdens het speelseizoen de zodebeschadigingen (speelschade) regelmatig te herstellen. Bij beschadigingen moet de zode worden teruggelegd. Het beste is met een riekje de grond los te maken en de zode zorgvuldig met de voet dicht te trappen. Voor een goed herstel moet dit bij voorkeur de volgende morgen na iedere gebruiksdag gebeuren.

We willen hierover ook afspraken maken tussen de gemeente en de 3 voetbalclubs, omdat we de indruk hebben dat dit speelschade-herstel, dat vroeger door de terreinverantwoordelijken van de clubs gebeurde, steeds minder opgevolgd wordt.

Cijfermateriaal voetbalclubs

Onderstaand cijfermateriaal werd samengesteld vanuit de door de clubs aangereikte informatie in de subsidiedossiers.